Lượng phát hành kỷ lục
Đó là nhận định của bà Phan Thị Thu Hiền, Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và Tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) trong cuộc họp báo chuyên đề “Thị trường trái phiếu năm 2016 và định hướng phát triển trong các năm tiếp theo”, được Bộ Tài chính tổ chức sáng 28-2 tại Hà Nội. Theo đó, trong năm 2016 đối với trái phiếu Chính phủ, khối lượng phát hành đạt 281.750 tỷ đồng, tương đương 98,3% kế hoạch phát hành năm với 91% khối lượng phát hành có kỳ hạn từ 5 năm trở lên (vượt mục tiêu do Quốc hội đề ra là 70% khối lượng phát hành có kỳ hạn từ 5 năm trở lên). Đồng thời, lần đầu tiên phát hành thành công trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 30 năm cho nhà đầu tư nước ngoài. Sau khi thực hiện tái cơ cấu, danh mục nợ Chính phủ đã có sự cải thiện rõ rệt cả về quy mô, kỳ hạn và chi phí huy động. Theo đó, quy mô đạt 27,3% GDP năm 2016 so với mức 16,2% GDP năm 2015; kỳ hạn phát hành bình quân đạt 8,71% năm (tăng 1,73% năm so với năm 2015) qua đó kéo dài kỳ hạn bình quân của danh mục nợ Chính phủ lên mức 5,98% năm vào cuối năm 2016 (tăng 1,54% năm so với cuối năm 2015); lãi suất phát hành bình quân là 6,49% (giảm từ 0,22%-0,5% ở tất cả các kỳ hạn). Cơ sở nhà đầu tư đã có sự thay đổi tích cực theo hướng tăng tỷ lệ nắm giữ trái phiếu của các nhà đầu tư dài hạn như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm tiền gửi, doanh nghiệp bảo hiểm (tăng từ mức 23% năm 2015 lên mức 44,6% năm 2016). Qua đó, giảm tỷ lệ nắm giữ trái phiếu của các ngân hàng thương mại (từ mức 77% năm 2015 xuống còn 55,4% năm 2016). Trên thị trường thứ cấp, khối lượng giao dịch trái phiếu tăng mạnh so với năm 2015, bình quân phiên đạt 6.285 tỷ đồng, tăng 72% so với năm 2015, giúp thanh khoản thị trường tăng đáng kể. Ngoài ra kênh phát hành trái phiếu Chính phủ bảo lãnh và phát hành trái phiếu chính quyền địa phương cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu huy động vốn của các ngân hàng chính sách. Nhờ vậy, bảo đảm nguồn vốn thực hiện các chương trình tín dụng chính sách đối với các dự án đầu tư quan trọng, cấp bách thuộc nhiệm vụ chi của địa phương. Năm 2016, có thể coi là năm thành công nhất của thị trường trái phiếu Chính phủ từ ngày thành lập đến nay.
Đối với trái phiếu doanh nghiệp, năm 2016, khối lượng phát hành đạt 129.636 tỷ đồng, tăng 203,1% so với năm 2015. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp từng bước trở thành kênh huy động vốn cho các doanh nghiệp để phát triển sản xuất kinh doanh. Thị trường trái phiếu đã từng bước đạt được mục tiêu phát triển ổn định, cấu trúc hoàn chỉnh, mở rộng cơ sở nhà đầu tư, tăng quy mô và chất lượng hoạt động. Thị trường hoạt động hiệu quả và trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho nền kinh tế; bảo đảm công khai, minh bạch, bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư và chủ động hội nhập thị trường quốc tế.
Hoàn thiện hành lang pháp lý
Một trong những nguyên nhân khiến thị trường trái phiếu phát triển chưa tương xứng tiềm năng, đó là hệ thống pháp lý chưa hoàn thiện. Chính vì thế, chưa tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các chủ thể huy động vốn qua thị trường trái phiếu, thu hút sự tham gia của các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư dài hạn. Bà Phan Thị Thu Hiền nhấn mạnh, năm 2017, Bộ Tài chính sẽ trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Lộ trình phát triển thị trường trái phiếu giai đoạn 2017-2020 tầm nhìn đến 2030 với đầy đủ các giải pháp để phát triển thị trường trái phiếu. Đồng thời trình Chính phủ ban hành Nghị định thay thế Nghị định 90/2011/NĐ-CP về phát hành trái phiếu doanh nghiệp để tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp huy động vốn trái phiếu, tăng cường minh bạch hóa và công khai thông tin trong quá trình huy động vốn. Bộ Tài chính cũng đặt mục tiêu phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ trở thành thị trường chuẩn cho thị trường tài chính, làm nòng cốt để phát triển thị trường trái phiếu. Ngoài ra, sẽ đa dạng hóa các sản phẩm trái phiếu Chính phủ để đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư, tiếp tục phát hành kỳ hạn 10 năm, 15 năm, 20 năm và 30 năm nhằm kéo dài kỳ hạn của danh mục nợ Chính phủ theo hướng bền vững; nghiên cứu triển khai sản phẩm mới như trái phiếu có lãi suất thả nổi.
Đối với nhu cầu của thị trường, sẽ đa dạng hóa các nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu, tập trung phát triển nhà đầu tư dài hạn để tạo cầu bền vững. Trong đó chú trọng đổi mới cơ chế đầu tư của Bảo hiểm xã hội Việt Nam trên thị trường trái phiếu theo quy định tại Nghị định 30/2016/NĐ-CP của Chính phủ. Đồng thời phát triển hệ thống nhà đầu tư dài hạn như các quỹ đầu tư, hệ thống quỹ hưu trí tự nguyện; khuyến khích các doanh nghiệp bảo hiểm, đặc biệt là bảo hiểm nhân thọ, tăng tỷ lệ đầu tư vào trái phiếu. Bên cạnh đó, sẽ xây dựng lộ trình thu hút nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường trái phiếu. Cũng theo bà Phan Thị Thu Hiền, Bộ Tài chính đang nghiên cứu xây dựng hệ thống công bố thông tin về phát hành, giao dịch đối với trái phiếu doanh nghiệp để hỗ trợ phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Thêm vào đó là tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước với các thành viên thị trường và Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam. Đặc biệt, sẽ đẩy mạnh hợp tác quốc tế để tạo sự liên kết giữa thị trường trái phiếu trong nước với thị trường trái phiếu khu vực và thế giới, nhằm tận dụng các cơ hội và tiềm năng để phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam theo thông lệ quốc tế.
HOÀNG TRƯỜNG GIANG